Badania przeprowadzane na całym świecie potwierdzają dobroczynne działanie zwierząt na dobrostan psychofizyczny człowieka. Udowodniono, że towarzystwo zwierząt przyspiesza rekonwalescencję po przebytej chorobie, uspokaja osoby zestresowane, nadpobudliwe, a jednocześnie zwierzęta pobudzają do aktywności osoby cierpiące na depresję bądź apatię. Powszechnie znana terapia z udziałem zwierząt zwana jest Zooterapia inaczej Animaloterapią, wykorzystująca naturalne predyspozycje zwierząt do wspomagania leczenia i rehabilitacji pacjentów i osób niepełnosprawnych. Najważniejszą rolę w zooterapii odgrywa dotyk. Zwierzęta można dotykać, głaskać, przytulać, bawić się z nimi i otaczać je opieką. Kontakt ze zwierzęciem poprzez dotyk stymuluje układ dokrewny oraz prowadzi do wydzielenia endorfin, które łagodzą ból i poprawiają samopoczucie pacjenta. Dzięki temu, że redukcji ulega również uwalnianie z organizmu kortyzolu i noradrenaliny – zmniejsza się poziom odczuwanego stresu oraz pobudzony zostaje układ odpornościowy. W Polsce najbardziej znana jest dogoterapia (kontakt z psem), hipoterapia (kontakt z koniem) i felinoterapia (kontakt z kotem), coraz popularniejsza staje się również alpakoterapia (kontakt z alpaką). Na świecie znane są onoterapia (kontakt z osłem lub mułem) oraz delfinoterapia (kontakt z delfinami).
Powiada się, że pies jest najlepszym przyjacielem człowieka. I chyba dużo w tym prawdy. Pies jest bowiem jednym z najbardziej popularnych terapeutów wśród zwierząt. Najczęściej wykorzystywane w dogoterapii są rasy Golden Retriever, Labrador, Nowofundland, a także małe psy Cavalier, Beagle, Grzywacz chiński czy Chihuahua. Jednak prawda jest taka, że każdy pies bez względu na rasę posiadające odpowiednie kwalifikacje i wyszkolenie jest w stanie pełnić rolę psiego terapeuty. Jeśli nie ma u pacjenta przeciwwskazań medycznych (alergia na sierść czy silny strach przed psami) dogoterapię można stosować praktycznie w każdym przypadku. Dogoterapia wspomaga rehabilitację i terapię osób niepełnosprawnych fizycznie, intelektualnie, emocjonalnie i społecznie. Jest adresowana do dzieci z zaburzeniami rozwoju. Najczęściej wykorzystuje się ją u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym, przepukliną oponowo-rdzeniową, glejakiem anaplastycznym, zespołem Downa, z autyzmem, zespołem Aspergera i ADHD. Najnowszym sposobem terapii jest wykorzystanie psów do wspomagania nauki czytania, Tak zwana metoda „Czytania psu” skierowana jest do dzieci, które posiadają trudności w zakresie przyswajania słownictwa. Dogoterapia jest również nowatorską formą oddziaływań penitencjarnych. Więźniowie pod kierunkiem specjalistów tresują psy, aby mogły one asystować niepełnosprawnym . W czasie zajęć rodzi się niesamowita więź opiekuna z psem. Programy te odnoszą sukcesy, ponieważ więźniowie czują, że robią coś ważnego, co podnosi ich poczucie wartości i redukuje agresję . Dogoterapia wykorzystywana jest więc na każdym froncie, już samo posiadanie czteronożnego pupila może przynieść nam wiele korzyści. Głaskanie psa łagodzi ból, poprawia samopoczucie, działa uspokajająco i relaksująco, obniża poziom odczuwanego stresu, wzmacnia układ immunologiczny. Ponadto posiadanie psa pobudza do działania, wzmacnia motywację, zwiększa aktywność fizyczną, zaspokaja potrzebę kontaktu emocjonalnego i zmniejsza poczucie osamotnienia. Posiadanie czteronożnego przyjaciela wpływa również korzystnie na zwiększenie pewności siebie.
Drugą z coraz bardziej popularnych terapii z wykorzystaniem zwierząt jest felinoterapia czyli terapia przy udziale kota. Kot to zaraz po psie jeden z najpopularniejszych domowych zwierzaków. Jego terapeutyczna moc działa niemal w każdych warunkach. Głaskanie miękkiej sierści kota i jego mruczenie działa bardzo pozytywnie na naszą psychikę, uspokaja, pomaga się zrelaksować, i odprężyć, poprawia samopoczucie, obniża poziom lęku, wpływa na obniżenie ciśnienia i cholesterolu, redukuje ryzyko zawału. Koty wyczuwają zwykle chore miejsca i kładą się na nich. Miejsca te najonizowane są dodatnio, a sierść kota ujemnie, dzięki czemu kot neutralizuje szkodliwe jony. Posiadanie kota może być więc remedium na nasze zdrowie. W przypadku kotów nie potrzebna jest specjalna tresura, wystarczy, że kot zachowuje się w swój naturalny sposób. Warunkiem jednak do zostania kocim terapeutą jest posiadanie ukończonego roku, posiadanie obowiązkowych szczepień oraz łagodnego usposobienia. Kot powinien być spokojny, przyzwyczajony do pieszczot, dobrze znosić podróże, obecność psa, dużą liczbę osób i hałasu. Terapia z udziałem kota polega przede wszystkim na jego głaskaniu, przytulaniu, zabawie, zabiegach pielęgnacyjnych. Felinoterapię stosuje się w przypadkach zaburzeń u osób niepełnosprawnych umysłowo i ruchowo, u dzieci cierpiących na autyzm, zespół Retta, zespół Aspergera, ADHD, porażenie mózgowe, u dzieci z zaburzeniami lękowymi, nieśmiałych i zahamowanych społecznie, – u chorych na SM, Alzheimera, Parkinsona i choroby reumatyczne, – u pacjentów onkologicznych. Felinoterapia przynosi pozytywne efekty: doskonale wpływa na stymulację zmysłów, przyczyniając się do poprawy kondycji psychofizycznej pacjentów, ma korzystny wpływ na przebieg leczenia i usprawnienia, motywuje do podejmowania dalszych działań w celu poprawy zdrowia.
Hipoterapia to jedna z metod rehabilitacji ruchowej prowadzona przy udziale konia. Cele działań hipoterapeutycznych jest poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej oraz poznanie schematu własnego ciała, zwiększenie koncentracji i utrzymanie aktywności, rozwijanie samodzielności, zmniejszenie zaburzeń równowagi. Kontakt ze zwierzęciem i przyrodą ma dobroczynny wpływ na człowieka. Fizjoterapia na koniu służy przede wszystkim przywracaniu sprawności fizycznej poprzez odpowiednią gimnastykę leczniczą wykonywaną na koniu poruszającym się stępem. Psychopedagogiczna jazda konna – ma na celu usprawnienie intelektualne, poznawcze, emocjonalne i fizyczne. Terapia z koniem umożliwia pacjentowi poznanie zwierzęcia i nawiązanie z nim kontaktu. Efektem terapeutycznym jest poprawa komunikacji pacjenta ze światem zewnętrznym, zwiększa poczucie własnej wartości.
Na czym polega terapeutyczna moc konia ? Poruszając się stępem, koń przenosi impulsy ruchowe i dzięki temu staje się swego rodzaju łącznikiem terapeutycznym. Koń jest swojego rodzaju symulatorem ruchowym. W czasie ćwiczeń rozwijane są i utrwalane optymalne wzorce ruchowe ciała, odbywa się trening. Z hipoterapii mogą korzystać osoby po przebytych chorobach, które pozostawiły trwałe ślady w sprawności fizycznej i/lub psychice, osoby upośledzone umysłowo, z zaburzeniami rozwojowymi, z uszkodzeniem wzroku i słuchu, niedostosowane społecznie. Hipoterapia stosowana jest w różnych stanach chorobowych jak m.in. mózgowe porażenie dziecięce , opóźnienie psychoruchowe, stwardnienie rozsiane, urazy systemu nerwowego, rozwojowe, pozapalne lub zwyrodnieniowe uszkodzenie nerwów, wrodzone nieprawidłowości budowy kończyn, kręcz karku, choroba Heinego-Medina, choroba Parkinsona, dystrofia mięśniowa.
Alpakoterapia – jest nową forma animaloterapii, coraz bardziej popularną w Polsce, opiera się na kontakcie z alpaką. W alpakoterapii chodzi przede wszystkim o przebywaniu w obecności tych zwierząt. Alpaki nie są zwierzętami agresywnymi, mają łagodne usposobienie, są ciekawskie, puszyste i mają hipnotyczne spojrzenie, każda alpaka ma inny wyraz pyska przez co jest intrygująca. Alpaki zwane są „puszystymi terapeutami” , dzięki swojemu łakomstwu są łatwe w szkoleniu i szybko się socjalizują, w tych zwierzętach można się po prostu zakochać.
Terapeutyczna moc alpak jest wykorzystywana do pracy z osobami starszymi, wspomagająco w leczeniu nadciśnienia, nowotworów, chorób psychicznych, depresji, zaburzeń ruchu. Wspomagająco w pracy z osobami z porażeniem mózgowym, niepełnosprawnością intelektualną, zespołem Down’a, ADHD, autyzmem.
Źródła
„Terapie z udziałem zwierząt w leczeniu i rehabilitacji chorych i niepełnosprawnych” Wojciech Giermaziak, Iwona Fryzowska-Chrobot Med Rodz 2018; 21(1A): 59-64
„Zooterapia jako innowacyjna metoda pracy socjalnej wspierająca jakość życia seniorów” Katarzyna Ornacka Katarzyna Żuraw Lucjan Miś
