Poziomy neurologiczne zostały opisane przez Roberta Diltsa w książce: „Od przewodnika do inspiratora. Coaching przez duże C”. Poziomy neurologiczne na tyle przyjęły się w coachingu, że doczekały się już prezentacji w różnej formie m.in. kół, piramid, góry lodowej, wyspy.
Piramida Diltsa to model funkcjonowania każdego z nas, który składa się z dwóch głównych części: świadomej i nieuświadamianej. Aby korzystać z narzędzia ważne jest aby uświadomić sobie cel i zmianę, którą chcemy wprowadzić w naszym życiu. Następnie należy przejść przez poszczególne składowe piramidy i uświadomić sobie kolejne poziomy wprowadzania zmian, które pozwolą osiągnąć cel.
I. Piramida Diltsa – część świadoma
Jeśli chodzi o wprowadzanie każdej zmiany w życiu i zachowaniu należy podkreślić, że zmiana ta nie zachodzi w próżni. Każde zachowanie jest związane z kontekstem, środowiskiem.
1. Środowisko
To warstwa, która dotyczy kontekstu, w jakim żyjemy: gdzie? Z kim? W jakich okolicznościach? Jeśli pracuję nad zmianą swojego zachowania, to jasno określam, w których sytuacjach i w stosunku do kogo chcę zachowywać się inaczej niż dotychczas. O jakiej relacji tu mówimy.
Np. chcę zmienić swoje zachowanie wobec koleżanki w pracy i jej długotrwałych głośnych rozmów przez telefon w mojej obecności.
2. Zachowanie
W pierwszym odruchu wydaje się, że ta warstwa jest kluczowa. Należy ustalić, w jaki sposób zachowuję się obecnie w określonych sytuacjach (stanięcie w prawdzie): co robię? A następnie określić, jak chciałbym postępować: co (w ramach zmiany) zrobię? Innymi słowy, jak będę się zachowywał, gdy zmianę wprowadzę w życie.
Np. obecnie: nie reaguję, gdy koleżanka głośno rozmawia przez telefon, ale po kliku takich rozmowach wybucham złością.
W przyszłości: podczas każdej głośnej rozmowy telefonicznej będą jej zwracał uwagę, że tak głośna rozmowa mi przeszkadza.
3. Umiejętności
Warstwa trzecia pomaga uświadomić sobie jakie umiejętności są potrzebne do wprowadzenia zmiany w życie. Odpowiada na pytania: jak to zrobić? Jakie umiejętności są mi potrzebne?
Np. chcę zwracać uwagę spokojnie, bez złości i agresji. Potrzebna mi jest asertywność i panowanie nad emocjami.
II. Piramida Diltsa – część nieuświadomione
W teorii wszystko to prezentuje się pięknie, ale dość często okazuje się, że taki piękny plan tak się w życiu sprawdzać nie raczy. Wiem już, o jaką zmianę mi chodzi, w jakich okolicznościach chcę ją wprowadzać, ale (gdy przychodzi co do czego): nie umiem tej zmiany wdrożyć.
Np. albo się w ogóle nie odzywam (choć postanowiłem, że będę reagował za każdym razem) albo wprawdzie zaczynam spokojnie, ale kończę swoje uwagi ze złością i agresją.
W takiej sytuacji należy w pierwszej kolejności, przyjrzeć się jakiej umiejętności mi brakuje do wprowadzenia zmiany. A następnie rozszerzyć swoją przemianę o nabycie tych zdolności.
Np. brakuje mi asertywności i umiejętności panowania nad emocjami.
Czasem jednak problem leży w tym, iż zdobycie tych umiejętności wydaje się przekraczać moje możliwości. Gdzie więc leży klucz do rozwiązania problemu?
4. Przekonania i Wartości
Niektórzy rozbijają tę warstwę na dwie osobne. Wówczas Przekonania są warstwą niższą, natomiast Wartości wyższą.
Pierwszej warstwy, wiele osób nie bierze pod uwagę. A to właśnie ona odpowiada na pytania: co powoduje, że popełniam błędy? Co myślę o ludziach? Jak (moim zdaniem) funkcjonuje świat? Innymi słowy: przyglądam się swoim przekonaniom i wartościom. W tym przekonaniom na swój własny temat.
Np. nigdy się nie nauczę panowania nad swoimi emocjami. Żeby nie wiem co, to ta dziewczyna nigdy nie przestanie głośno gadać przez telefon w mojej obecności. Ludzie są, jacy są: nigdy się nie zmieniają.
5. Tożsamość
W powyższej sytuacji przydaje się spojrzenie z jeszcze wyższego poziomu. Piramida Diltsa sugeruje, że kolejny poziom odpowiada na pytanie: kim jestem? Co stanowi o mojej tożsamości? To jest dość trudne pytanie. W dodatku wiele osób nigdy go sobie nie zadało. Ale przyjrzenie się sobie daje szansę na odkrycie, że jakiegoś przekonania nigdy nie zmienię. W każdym razie nie zmienię go, dopóki uważam, że coś (np. jakaś moja cecha) jest elementem mojej tożsamości.
Np. jestem cholerykiem.
Jeśli uważam, że bycie cholerykiem jest elementem mojej tożsamości, to nie mam szans na zmianę przekonania nigdy się nie nauczę panowania na swoimi emocjami.
6. Misja. Szczyt piramidy Diltsa
Najczęściej chodzi o sytuację, gdy misja jest nieuświadomiona. Wtedy to poczucie misji, jaką mam do spełnienia, jest przeszkodą w zmianie zachowania.
Np. moją misją jest pomaganie innym bez narzucania im swojego zdania, a nawet bez przeciwstawiania się złu: poprzez przykład jak można wszystko znosić z pokorą.
Warto przeczytać:
Pytania i odpowiedzi: Szukasz porady dotyczącej tego narzędzia – napisz:
Michał Okrasa – Coach, Trener, Doradca zawodowy – michal.okrasa@umed.lodz.pl
